Zwollerkärspel #5 De Annexatie
26/01/13 15:07
Gemeente Zwollerkärspel
Zwollerkärspel betèkent ‘t grondgebied van de mensen, die in Zwolle ter kärke eurden te gaon. De name Zwollerkärspel kwamp veur ‘t eerstes veur in 1330. In ‘t gebied van de schoutambt van Zwollerkärspel ston ok een parochie, naemelijk die van Cathen. Dit waere een kärke an de kante van Attem, 't buurskap eette Katen. Disse buurskap is laoter deur de revier de Iessel aoverstroomd.
Zwollerkärspel is dan ok een geskiedenisse van de buurskappen en marken. Disse waeren te vinnen op de oge revierdunen. Zoas Voorst in ‘t westen, wöör in 1362 ‘t Roofridderslot Voorst wier in-enomen en verwoest en Westenholte wöör vrogger bi’j de Knienenbelten een erfgenamenbos mot ebben elègen. Ok 't Rot bi’j Frankhuis en de naam Katwolde erinneren an een gerooid erfgenamenbos. Spoelde en de Spoelderbärg erinneren weer an spulen of stromen die lagen langes de oger gelègen revierdunen.
De euvels in ‘t oosten bint de vrogst bewoonde gebieden. Wijthmen (Witoheim), kent nog altied ‘t Erfgenamenbos dät ‘t gemeenskappelijke bos waere van de vri’je boeren in de marke Herfte. Namen as Helmhorst, Selhorst en Valkenberg wiezen op oogten. Namen op heim, zoals Berkum (Berkheim) Ittersum (vrogger Ittersheim) en netuurlijk ok Windesheim wiezen op kolonisatie deur oldgediende Frankische soldaeten in de tied van Karel de Grote in dit toen Saksische gebied.
Zwollerkärspel ad rondumme 1813 ongeveer 3500 börgers verdeeld aover 17 buurskappen. In 1818 kwammen döör deur een erindeling nog twie bi’j. De gemeente Zwollerkärspel (opp. 147,5 km2) waere toendertied völle malen groter dan Zwolle. ‘T ad gien centrale kernen, maer ad dörpen en buurskappen zoas: Berkum, Cellemuiden, Frankhuis, Genne, Haerst, Harculo, Herfte, Hoog- en Laag-Zuthem, Ittersum, Langenholte, Mastenbroek, Oldeneel, Schelle, Spoolde, Streukel, Voorst, Westenholte, Windesheim, Wijthmen en Zalné.
In oktober 1802 kwamp der een ende an de juridische band met Zwolle. In 1795 - 1806 kwamp naor veurbeeld van de Fransen een ni’je bestuursvorm: de gemeente. De archieven van gemeente Zwollerkärspel gaon terugge töt ‘t jöör 1803, waerskijnlijk ‘t jöör van de instelling van de gemeente. ‘T bestuur van ‘t schoutambt Zwollerkärspel wier gescheiden van dät van de stad Zwolle.
Een bestuurscollege wier belast met ‘t be-artigen van de belangen en ‘t ofdoen van de daegelijkse zaken van ‘t “Carspel”. Umdät ien van de zeuven gecommiteerden die de gemeente bestuurden, deur de stad wier an-ewezen be-ield Zwolle nog wè ienige invloed op Zwollerkärspel. De eer L.H.C. Nilant wier eerste börgemeester, ij kwamp uut een Zwolse regentenfemilie.
Pas in 1823 wieren de grenzen van Zwollerkärspel daodwärkelijk vastesteld. De verdeling blik veur Zwolle een achteruutgang. Völle börgers uut Zwolle gongen in de gemeente Zwollerkärspel wonen, umdät de belastingen döör lager waeren. Deurdät Zwollerkärspel, een zelfstandige buurgemeente, as een iezeren klemme umme de stad Zwolle lei konnen de stad zich niet zo uutbreiden as e-ad ewild. In de geskiedenisse van Zwolle ef Zwollerkärspel altied een belangrieke rolle ehad. De boeren die ier woonden lèverden de stad gruunte, vleis, melk en boter. Töt verre in de 20e eeuwe wieren zi’j met un waren te vinnen op de Zwolse märkten. Maer ‘t gebied waere ok op een andere meniere belangriek veur de Zwollenaeren. Der ontstonnen in de Middeleeuwen verre buten de stadsgrenzen beruumde kloosters van de moderne devoten in Windesheim en ‘t Agnietenbärgklooster (Thomas à Kempis). Vermeldingsweerd is ok de toch(t) van de Wederdopers in meert 1435 naor de Agnietenbärg, wöör disse een verzamelplase adden umme van ier uut gezamenlijk te vertrekken naor ‘t emels Jeruzalem (Munster).
Bekende Zwollenaeren zoas Thorbecke en Potgieter verlieten Zwolle tussen 1815 en 1820 umdät un femilies failliet gongen. Dit gaf al an dät de economische situatie in de 19 eeuwe niet best waere. Zwolle verleur aer belangriekste börgers, al verspreidde Thorbecke de ideeën van de Zwolse Patriotten in zien staatkundige wärk en Potgieter in zien gedichen. In de tussentied blif Zwollerkärspel een agrarische gemeente met een grotendeels bepaalde godsdienstige geloofsleer, al ef die nooit meer dan 10.000 inwoners eteld. In de 20 eeuwe kwammen der völle stedelingen naor Zwolle die buten wilden wonen. De wijken zoas Berkum, Ittersum en Westenholte bint nao de twiede WO veur un ebouwd. ‘t Gebied bestiet van olds-er uut enkele oge zandruggen, naost völle laag gelegen land, gedeeltelijk broekland, dät töt bouwland is emaakt en laoter, veural in de 19e eeuw, is um-ezet in weiland.
De annexatie
Van 31 juli op 1 augustus 1967 wier Zwollerkärspel deur de overeid e-annexeerd. 14000 ha wier verdeeld en ‘t grootste deel wier eigendom van de gemeente Zwolle. De rest gong naor Genemuiden, Asselt, Eino en IJsselmuden. Nao de samenvoeging was het grondgebied van Zwolle in één klap verviefvoudigd en ‘t aantal inwoners met 12.889 toe-enomen. Zwolle ad döörmee weer de macht aover ‘t butengebied in anden zoas die ‘t veur 1802 ok eb ehad. Nao de opeffing van Zwollerkärspel in 1967 veranderde der niets veur de börgers, zij waeren en bleven veur un dagelijkse be-oeften op de stad Zwolle an-ewezen. ‘T gemeente-uus stonnen naemelijk ok in de stad Zwolle. In die tied ef ‘t op verskillende plase estaon, te weten: eerstes in ‘t Stadswijnuus an de Sassenstraote dan an de Koestraote en döörnao an de Ni’je Märkt en an de Melkmärkt en as laaste van 1916 tot de opeffing van de gemeente in 1967 in ‘t grote erenuus aan 't Ter Pelkwijkpark. Disse mooie Villa met koetsuus is ebouwd in 1884 naor een ontwerp in neo-renaissancestijl van de Zwolse architect S.J.H. Trooster.
De afskeidswoorden van de laaste börgemeester wieren uut esproken in de Raodszaal van 't woonuus van de börgemeester, ‘t Buten Boschwijk en eindigde met de woorden: Mogen ‘t u en de uwen in de toekomst goed gaon.
Zwollerkärspel betèkent ‘t grondgebied van de mensen, die in Zwolle ter kärke eurden te gaon. De name Zwollerkärspel kwamp veur ‘t eerstes veur in 1330. In ‘t gebied van de schoutambt van Zwollerkärspel ston ok een parochie, naemelijk die van Cathen. Dit waere een kärke an de kante van Attem, 't buurskap eette Katen. Disse buurskap is laoter deur de revier de Iessel aoverstroomd.
Zwollerkärspel is dan ok een geskiedenisse van de buurskappen en marken. Disse waeren te vinnen op de oge revierdunen. Zoas Voorst in ‘t westen, wöör in 1362 ‘t Roofridderslot Voorst wier in-enomen en verwoest en Westenholte wöör vrogger bi’j de Knienenbelten een erfgenamenbos mot ebben elègen. Ok 't Rot bi’j Frankhuis en de naam Katwolde erinneren an een gerooid erfgenamenbos. Spoelde en de Spoelderbärg erinneren weer an spulen of stromen die lagen langes de oger gelègen revierdunen.
De euvels in ‘t oosten bint de vrogst bewoonde gebieden. Wijthmen (Witoheim), kent nog altied ‘t Erfgenamenbos dät ‘t gemeenskappelijke bos waere van de vri’je boeren in de marke Herfte. Namen as Helmhorst, Selhorst en Valkenberg wiezen op oogten. Namen op heim, zoals Berkum (Berkheim) Ittersum (vrogger Ittersheim) en netuurlijk ok Windesheim wiezen op kolonisatie deur oldgediende Frankische soldaeten in de tied van Karel de Grote in dit toen Saksische gebied.
Zwollerkärspel ad rondumme 1813 ongeveer 3500 börgers verdeeld aover 17 buurskappen. In 1818 kwammen döör deur een erindeling nog twie bi’j. De gemeente Zwollerkärspel (opp. 147,5 km2) waere toendertied völle malen groter dan Zwolle. ‘T ad gien centrale kernen, maer ad dörpen en buurskappen zoas: Berkum, Cellemuiden, Frankhuis, Genne, Haerst, Harculo, Herfte, Hoog- en Laag-Zuthem, Ittersum, Langenholte, Mastenbroek, Oldeneel, Schelle, Spoolde, Streukel, Voorst, Westenholte, Windesheim, Wijthmen en Zalné.
In oktober 1802 kwamp der een ende an de juridische band met Zwolle. In 1795 - 1806 kwamp naor veurbeeld van de Fransen een ni’je bestuursvorm: de gemeente. De archieven van gemeente Zwollerkärspel gaon terugge töt ‘t jöör 1803, waerskijnlijk ‘t jöör van de instelling van de gemeente. ‘T bestuur van ‘t schoutambt Zwollerkärspel wier gescheiden van dät van de stad Zwolle.
Een bestuurscollege wier belast met ‘t be-artigen van de belangen en ‘t ofdoen van de daegelijkse zaken van ‘t “Carspel”. Umdät ien van de zeuven gecommiteerden die de gemeente bestuurden, deur de stad wier an-ewezen be-ield Zwolle nog wè ienige invloed op Zwollerkärspel. De eer L.H.C. Nilant wier eerste börgemeester, ij kwamp uut een Zwolse regentenfemilie.
Pas in 1823 wieren de grenzen van Zwollerkärspel daodwärkelijk vastesteld. De verdeling blik veur Zwolle een achteruutgang. Völle börgers uut Zwolle gongen in de gemeente Zwollerkärspel wonen, umdät de belastingen döör lager waeren. Deurdät Zwollerkärspel, een zelfstandige buurgemeente, as een iezeren klemme umme de stad Zwolle lei konnen de stad zich niet zo uutbreiden as e-ad ewild. In de geskiedenisse van Zwolle ef Zwollerkärspel altied een belangrieke rolle ehad. De boeren die ier woonden lèverden de stad gruunte, vleis, melk en boter. Töt verre in de 20e eeuwe wieren zi’j met un waren te vinnen op de Zwolse märkten. Maer ‘t gebied waere ok op een andere meniere belangriek veur de Zwollenaeren. Der ontstonnen in de Middeleeuwen verre buten de stadsgrenzen beruumde kloosters van de moderne devoten in Windesheim en ‘t Agnietenbärgklooster (Thomas à Kempis). Vermeldingsweerd is ok de toch(t) van de Wederdopers in meert 1435 naor de Agnietenbärg, wöör disse een verzamelplase adden umme van ier uut gezamenlijk te vertrekken naor ‘t emels Jeruzalem (Munster).
Bekende Zwollenaeren zoas Thorbecke en Potgieter verlieten Zwolle tussen 1815 en 1820 umdät un femilies failliet gongen. Dit gaf al an dät de economische situatie in de 19 eeuwe niet best waere. Zwolle verleur aer belangriekste börgers, al verspreidde Thorbecke de ideeën van de Zwolse Patriotten in zien staatkundige wärk en Potgieter in zien gedichen. In de tussentied blif Zwollerkärspel een agrarische gemeente met een grotendeels bepaalde godsdienstige geloofsleer, al ef die nooit meer dan 10.000 inwoners eteld. In de 20 eeuwe kwammen der völle stedelingen naor Zwolle die buten wilden wonen. De wijken zoas Berkum, Ittersum en Westenholte bint nao de twiede WO veur un ebouwd. ‘t Gebied bestiet van olds-er uut enkele oge zandruggen, naost völle laag gelegen land, gedeeltelijk broekland, dät töt bouwland is emaakt en laoter, veural in de 19e eeuw, is um-ezet in weiland.
De annexatie
Van 31 juli op 1 augustus 1967 wier Zwollerkärspel deur de overeid e-annexeerd. 14000 ha wier verdeeld en ‘t grootste deel wier eigendom van de gemeente Zwolle. De rest gong naor Genemuiden, Asselt, Eino en IJsselmuden. Nao de samenvoeging was het grondgebied van Zwolle in één klap verviefvoudigd en ‘t aantal inwoners met 12.889 toe-enomen. Zwolle ad döörmee weer de macht aover ‘t butengebied in anden zoas die ‘t veur 1802 ok eb ehad. Nao de opeffing van Zwollerkärspel in 1967 veranderde der niets veur de börgers, zij waeren en bleven veur un dagelijkse be-oeften op de stad Zwolle an-ewezen. ‘T gemeente-uus stonnen naemelijk ok in de stad Zwolle. In die tied ef ‘t op verskillende plase estaon, te weten: eerstes in ‘t Stadswijnuus an de Sassenstraote dan an de Koestraote en döörnao an de Ni’je Märkt en an de Melkmärkt en as laaste van 1916 tot de opeffing van de gemeente in 1967 in ‘t grote erenuus aan 't Ter Pelkwijkpark. Disse mooie Villa met koetsuus is ebouwd in 1884 naor een ontwerp in neo-renaissancestijl van de Zwolse architect S.J.H. Trooster.
De afskeidswoorden van de laaste börgemeester wieren uut esproken in de Raodszaal van 't woonuus van de börgemeester, ‘t Buten Boschwijk en eindigde met de woorden: Mogen ‘t u en de uwen in de toekomst goed gaon.
